"Η ιστορία του Τύπου τέμνεται με την ιστορία του τόπου.."

Στοιχεία που συνδυάζουν την ιστορική έρευνα και την επιστημονική γνώση με τη βιωματική μαρτυρία έφερε στο φως η ημερίδα «Δικτατορία 1967-1974: Η έντυπη αντίσταση», που πραγματοποιήθηκε σήμερα στην κατάμεστη αίθουσα συνεδρίων της ΕΣΗΕΜ-Θ.
Επιστήμονες με εξειδίκευση στη συγκεκριμένη περίοδο, δημοσιογράφοι που είχαν προσωπική εμπλοκή στον αντιδικτατορικό αγώνα μέσα από νόμιμα ή παράνομα Μέσα Ενημέρωσης απ’ όλη την Ελλάδα ή και εκτός συνόρων, αλλά και πολιτικοί κρατούμενοι της χούντας που με τη δράση τους συνέβαλαν στην ανάπτυξη μηχανισμών ενημέρωσης, επιβεβαίωσαν με τις εισηγήσεις και τις μαρτυρίες τους την αντίληψη που διέπει τη δραστηριότητα του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΜ-Θ, όπως την περιέγραψε ο Πρόεδρός του Μόσχος Βοϊτσίδης στον χαιρετισμό του: «Οφείλουμε να αναδεικνύουμε τα πεδία που η ιστορία του Τύπου τέμνεται με την ιστορία του τόπου. Και στην περίπτωση αυτή η δημοσιογραφική ιστορία περιέχει και ονόματα συναδέλφων μας που οδήγησαν με το έργο τους στον πυρήνα της δημοσιογραφίας, το ήθος».
Στο ερώτημα αν η δικτατορία ήταν τομή ή ρήξη της συνέχειας στη νεοελληνική ιστορία επιχείρησε να απαντήσει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνης Λιάκος, κατατείνοντας στο συμπέρασμα ότι η σύγκρουση ανάμεσα στις αλλαγές που γίνονταν στη ελληνική κοινωνία τη δεκαετία του ’60 και στο πολιτικό καθεστώς της μετεμφυλιακής εποχής εμφανίστηκε με τη μορφή της συγκεκριμένης δικτατορίας. «Άρα, το σημαντικό στοιχείο είναι η μεταπολίτευση ως ρήξη με το μετεμφυλιακό καθεστώς στο σύνολό του. Το 1974 δεν είναι η άλλη άκρη του 1967 αλλά η άλλη άκρη της μεταπολεμικής εποχής», επισήμανε.
Για την προσπάθεια ανασύστασης της συνολικής εκδοτικής παραγωγής του αντιδικτατορικού Τύπου εντός και εκτός Ελλάδας μίλησε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Η έρευνα του ιδίου και συνεργατών του έχει επισημάνει μέχρι στιγμής 363 έντυπα, ωστόσο, όπως τόνισε ο ίδιος, «υπάρχουν ακόμη πολλά ακαταλογογράφητα, λόγω των συνθηκών έκδοσης και διακίνησης των συγκεκριμένων εντύπων και την εύλογη δυσκολία των συντακτών ή των αποδεκτών τους να τα διατηρήσουν ως παράνομο υλικό».
Η ιστορικός Μαρία Βλασσοπούλου παρουσίασε συλλογή τεκμηρίων της περιόδου της δικτατορίας που φυλάσσεται στις ειδικές συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, τονίζοντας ότι τα περισσότερα από αυτά αναδεικνύουν όσον αφορά στον Τύπο και τους ανθρώπους του «την υπέρβαση του ατομικού στοιχείου, αντανακλώντας μέσα από συμπορεύσεις, ζυμώσεις, ακόμη και συγκρούσεις, το ομαδικό».
Για τη συμβολή της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» στον αντιδικτατορικό αγώνα μίλησε ο καθηγητής στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ Γιώργος Αναστασιάδης, τονίζοντας ότι το φύλλο «παλεύοντας καθημερινά στην κόψη του ξυραφιού της λογοκρισίας λειτούργησε όχι μόνο ως ευαίσθητος δέκτης και πομπός που σηματοδότησε την αντιδικτατορική δράση αλλά και ως οιονεί πολιτικό κόμμα, που ανέδειξε και μετέφερε στην εξουσία το αίτημα για αποκατάσταση της δημοκρατίας»ΑΠΘ , τονίζοντας ότι το φύλλο «παλεύοντας καθημερινά στην κόψη του ξυραφιού της λογοκρισίας λειτούργησε όχι μόνο ως ευαίσθητος δέκτης και πομπός που σηματοδότησε την αντιδικτατορική δράση αλλά και ως οιονεί πολιτικό κόμμα, που ανέδειξε και μετέφερε στην εξουσία το αίτημα για αποκατάσταση της δημοκρατίας»
Στον αντιδικτατορικό Τύπο που αναπτύχθηκε στη δυτική Ευρώπη αναφέρθηκε ο Πολυμέρης Βόγλης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, αναδεικνύοντας παράπλευρα ζητήματα τα οποία άνοιξε αυτή η δραστηριότητα, όπως τον «εκδημοκρατισμό της γραφής που συντελείται σε συνθήκες δίωξης και κινδύνου: άνθρωποι που σε κανονικές συνθήκες δεν θα αναλάμβαναν να γράψουν πολιτικά κείμενα, δημοσιεύουν σε αντιδικτατορικά έντυπα ή γράφουν προκηρύξεις».
Περισσότερα από 300 περιοδικά, με ευρύ φάσμα περιεχομένων, εκδίδονταν στη περίοδο της δικτατορίας. Ο μελετητής περιοδικού Τύπου Γιώργος Ζεβελάκης διέκρινε σε αυτά τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη θέση που έπαιρναν απέναντι στο καθεστώς. Αυτά που αντιστάθηκαν εμφανώς, άλλα που επέλεξαν την οδό του κλεφτοπόλεμου με τη νομιμότητα και κάποια που συνεργάστηκαν με τη χούντα.
Για τις ρωγμές στο τείχος της λογοκρισίας, τις οποίες πολύ σύντομα εντόπισε και αξιοποίησε ο νόμιμος Τύπος της περιόδου, μίλησε ο δημοσιογράφος Γιάννης Καψής: «Μάθαμε γρήγορα το μάθημα των ύπουλων τίτλων», τόνισε, ενώ αναφέρθηκε και στο τέχνασμα της δημοσίευσης Πρακτικών του Κογκρέσου με αποσιωπητικά σε κρίσιμα σημεία, «τα οποία οδηγούσαν τον αναγνώστη να σκεφτεί πράγματα χειρότερα από αυτά που γράφονταν».
Τη μαρτυρία του από τη διατήρηση της Στήλης της Νέας Γενιάς στην εφημερίδα «Τα Νέα» και την κάλυψη των γεγονότων στην κατάληψη της Νομικής και το Πολυτεχνείο μετέφερε σε εισήγησή του που διαβάστηκε (ο ίδιος δεν κατάφερε να είναι παρών στην ημερίδα) ο δημοσιογράφος Μηνάς Παπάζογλου.
Για τους συνωμοτικούς μηχανισμούς που είχαν αναπτύξει οι πολιτικοί κρατούμενοι ώστε να υποδέχονται και να διακινούν ειδήσεις μέσα στις φυλακές μίλησε ο δημοσιογράφος Νίκος Κιάος. Τα «Τετράδια Φυλακής» που εκδόθηκαν στον Κορυδαλλό και τις Φυλακές Αβέρωφ είναι το κορυφαίο δείγμα αυτής της δράσης, «δουλειά πρωτότυπη και επιτυχημένη, που εκτιμώντας την επαγγελματικά μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί πρότυπο ακόμη και για περιοδικά που στήνονται και κυκλοφορούν σήμερα», όπως τόνισε, πριν αναφερθεί στην αστείρευτη επινοητικότητα των κρατουμένων για να εξασφαλίσουν τα υλικά και τα μέσα της έκδοσης.
Στην προσωπικότητα και την αντιδικτατορική δράση του δημοσιογράφου Τάσου Δήμου αναφερόταν η εισήγηση του Κώστα Παπαϊωάννου, εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι», 1979-2005, που διαβάστηκε (ο ίδιος δεν κατάφερε να είναι παρών). Χαρακτηριστικό δείγμα της τόλμης του ήταν η ενέργειά του, τέσσερις μόλις ημέρες μετά το πραξικόπημα, να μπει κρυφά στο γεμάτο αστυνομικούς ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» και να δώσει συνέντευξη στη γαλλική τηλεόραση.
Ο δημοσιογράφος Ριχάρδος Σωμερίτης μίλησε για την έκδοση του εβδομαδιαίου Δελτίου «ATHENES-PRESSE LIBRE»στη Γαλλία, το οποίο ο ίδιος διηύθυνε, και για τη «δημοσιογραφική διεθνή των ανθελλήνων», όπως χαρακτήριζε η χούντα τους συντάκτες που δρούσαν εναντίον της δικτατορίας στο εξωτερικό. «Αυτό το άτυπο δίκτυο “ανθελλήνων” συνέβαλε στο να σωθούν αγωνιστές, στο να μην ξεχαστεί η ελληνική υπόθεση, να μην την καταπλακώσουν οι όποιες οικονομικές σχέσεις τόσων δυτικών και ανατολικών κυβερνήσεων με τους συνταγματάρχες».
Για τον τρόπο με τον οποίο η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» έγινε σημείο αναφοράς όλων όσων ήταν αντίθετοι στη δικτατορία και όλων των αντιστασιακών της πόλης μίλησε ο Αντώνης Κούρτης, διευθυντής του φύλλου εκείνη την περίοδο. «Ο χώρος της εφημερίδας υπήρξε μια κυψέλη όπου ολόκληρο το 24ωρο έβρισκες δημοσιογράφους και φίλους, που συζητούσαν, ανέλυαν τα γεγονότα και κατέγραφαν ιδέες για το πώς θα περάσουν μηνύματα στους αναγνώστες», ανέφερε.
«Η δικτατορία δεν είναι ένα φάντασμα που μας κυνηγάει, αλλά μια ζωντανή πραγματικότητα», τόνισε ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, εκπαιδευτικός, στέλεχος της Δημοκρατικής Άμυνας και πολιτικός κρατούμενος της χούντας. Ο ίδιος αναφέρθηκε και σε τεχνικές για την παραγωγή και τη διακίνηση παρόνομων εντύπων: «Το χαρτί το απαλλοτριώναμε από τα σπουδαστήρια, τα αντίτυπα τα εκτοξεύαμε από εξατμίσεις μεγάλων φορτηγών».
Ο Στέλιος Νέστωρ, επίτιμος δικηγόρος,στέλεχος της Δημοκρατικής Άμυνας και πολιτικός κρατούμενος της δικτατορίας χαρακτήρισε την έντυπη αντίσταση «στοιχείο που κράτησε ενεργή την ενδόμυχη επιθυμία του κόσμου να πέσει η χούντα, την οποία βεβαίως υπηρέτησε η πλειοψηφία των εφημερίδων».
«Από τη μαρτυρία στην ιστορία: τι κέρδισε και τι έχασε ο Τύπος από την περιπέτεια της δικτατορίας» ήταν το θέμα της συζήτησης στρογγυλής τραπέζης με την οποία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της ημερίδας. Συμμετείχαν σε αυτή ο καθηγητής Γιώργος Αναστασιάδης, οι δημοσιογράφοι Γιώργος Βότσης, Χρίστος Ζαφείρης και ο Στέλιος Νέστωρ.
Στο πλαίσιο της ημερίδας, επιδόθηκε στον δημοσιογράφο-μέλος της ΕΣΗΕΜ-Θ Παναγιώτη Καϊσίδη τιμητική διάκριση για την αντιδικτατορική δράση του, ως συμβολική κίνηση για να τιμηθούν στο πρόσωπό του όλοι οι άνθρωποι του Τύπου που υπηρέτησαν τον αγώνα κατά της χούντας.
Τα πρακτικά της ημερίδας, μαζί με το υλικό που συγκρότησε την έκθεση ντοκουμέντων «Δικτατορία 1967-1974: η έντυπη αντίσταση» θα εκδοθούν από το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΜ-Θ το φθινόπωρο του 2010.
Το Διοικητικό Συμβούλιο