Είκοσι χρόνια από τον θάνατο της Ελλης Αλεξίου αύριο (1894-1988). Της συγγραφέως των βιβλίων «Σκληροί αγώνες για μικρή ζωή», «Γ' Χριστιανικόν Παρθεναγωγείον», «Και ούτω καθεξής», «Λούμπεν», «Για να γίνει μεγάλος» (βιογραφία του Νίκου Καζαντζάκη), «Βασιλική δρυς» και άλλων (τα Απαντά της απ' τις εκδόσεις Καστανιώτη).
Η Αλεξίου ήταν συγγραφέας, ήταν εκπαιδευτικός (στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση), ήταν κομουνίστρια και για πολλά χρόνια εκπατρισμένη και χωρίς ιθαγένεια. Πάνω απ' όλα όμως ήταν ένα σεβαστό και αγαπητότατο πρόσωπο - ακόμα και για τους ιδεολογικούς της αντιπάλους (ενδεικτικό το λεύκωμα-αφιέρωμα με τ' όνομά της, που κυκλοφόρησε το 1979, με πρώτο τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο).
Οσοι τη γνώριζαν την εκτιμούσαν, επί πλέον, για την πάντα ευχάριστη διάθεση και το χιούμορ της. Το οποίο περνάει και σ' ένα σχετικά άγνωστο βιβλίο της με τίτλο «Υπό εχεμύθειαν», μια συλλογή με ανέκδοτα -που συγκέντρωνε χρόνια- από τη ζωή λογοτεχνών, καλλιτεχνών και πολιτικών και πρωτοβγήκε το 1978 στη σειρά των Απάντων της. Και σ' αυτή της την πτυχή θα ήθελα να σταθώ σήμερα, τιμώντας τη μνήμη της.
ΤΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΣΑΛΟΝΙ
Πριν να θυμίσω ότι η Ελλη Αλεξίου ήταν αδελφή τής, επίσης συγγραφέως, Γαλάτειας Καζαντζάκη (1881-1962), πρώτης συζύγου του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία σε δεύτερο γάμο είχε παντρευτεί τον κριτικό Μάρκο Αυγέρη (1883-1973), ψευδώνυμο του Γεωργίου Παπαδόπουλου (που άφησε ξερούς κάτι ασφαλίτες, που τον επισκέφτηκαν επί δικτατορίας και τον άφησαν ήσυχο, όπως και την Αλεξίου με την οποία συγκατοικούσε μετά τον θάνατο της Γαλάτειας).
Να θυμίσω ακόμη, ότι το διαμέρισμά τους, στην οδό Αλωπεκής στο Κολωνάκι, ήταν, πριν από τη δικτατορία, ένα από τα τελευταία -κάθε Πέμπτη- φιλολογικά σαλόνια, με την αφρόκρεμα της αριστερής διανόησης. Ανάμεσά τους: τα ζεύγη Κώστας Βάρναλης - Δώρα Μοάτσου, Βασίλης Ρώτας - Βούλα Δαμιανάκου, Ζήσης και Τίτη Σκάρου, Γιάννης και Ρόζα Ιμβριώτου, Νίκος και Ρίτα Μπούμη - Παπά, Κώστας και Διδώ Σωτηρίου, Λιλίκα Νάκου, Μέλπω Αξιώτη, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Στρατής Δούκας, Δημήτρης Φωτιάδης, Βασίλης Μοσκόβης και άλλοι -ένας κι ένας. Και να συζητάνε πάνω σε πνευματικά και πολιτικά θέματα, στα οποία βέβαια κυριαρχούσε το κομουνιστικό όραμα, του οποίου από τους πλέον ένθερμους υπέρμαχους ήταν η κυρία Ελλη.
Να περάσω σε μερικά από τα ανέκδοτα του «Υπό εχεμύθειαν», να προσθέσω ότι σε ιδιόκτητο διαμέρισμα που άφησε η κυρία Ελλη στην Καλλιθέα (Σαπφούς 49, τηλ. 9577062), στεγάζεται το Μουσείο Αλεξίου (που δεν αφορά μόνο την ίδια, αλλά όλη τη λόγια οικογένεια). Το φροντίζει η πιστή της φίλη συγγραφέας Ευγενία Ζήκου. Στην ίδια περιοχή, το σχολικό συγκρότημα φέρει τιμητικά το όνομα της Ελλης Αλεξίου.
ΤΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ
Και περνάω στα ανέκδοτα (μερικά συντομευμένα):
**Ρώτησαν τον πεπειραμένο των γυναικών Κώστα Βάρναλη:
- Ποιο είδος γυναίκας παρουσιάζει περισσότερα θέλγητρα;
- Τ' αλλουνού!
**Ο Δ. Ταγκόπουλος (ιδρυτής του περιοδικού «Νουμάς») μπαίνει στο καφενείο «Μαύρος Γάτος» και βρίσκει τον ποιητή Γεράσιμο Σπαταλά να γράφει.
- Γειά σου Γεράσιμε, τι κάνεις;
- Ασε με, άσε με, μεταφράζω Καρντούτσι (Ιταλός ποιητής).
- Καλά του κάνεις, του κερατά!
Και τέσσερα με ηρωίδα την ογκωδών διαστάσεων μουσικολόγο και μουσικοκριτικό Σοφία Σπανούδη, που διακρινόταν για το χιούμορ και την ετοιμότητά της:
**Καθώς η Σπανούδη ανεβαίνει την οδό Σταδίου, αισθάνεται την ανάγκη να πάει στο αποχωρητήριο που υπήρχε τότε στην πλατεία Κλαυθμώνος. Διπλανός επισκέπτης, ακούγοντας τους θορύβους από την πλευρά της αποδοκιμάζει:
- Μωρέ μουσική!
Και η Σπανούδη:
- Με μια δραχμή που έδωσες, τι ήθελες ν' ακούσεις; Μπετόβεν;
**Προσπαθώντας μια μέρα ν' ανέβει στο τραμ, ακούει κάποιον να λέει:
- Ανεβαίνει κι ένας ελέφαντας...
- Ας ανέβει κι ένας ελέφαντας, παιδί μου, όλο γαϊδούρια πρέπει ν' ανεβαίνουνε;
**Τρεις τεχνικοί που δουλεύουν στη Λυρική Σκηνή, ζήτησαν από τη Σπανούδη, που ήταν στο Δ.Σ., να συνηγορήσει ώστε να μονιμοποιηθούν. Τους το υπόσχεται, αλλά κάνει ακριβώς το αντίθετο, πράγμα που οι εργάτες αντιλαμβάνονται κρυμμένοι στο αποχωρητήριο που ήταν δίπλα.
- Σας υποστήριξα, τους λέει βγαίνοντας, αλλά δεν γίνεται τίποτα.
- Μα εμείς ξέρουμε πως δεν μας υποστηρίξατε.
- Πώς το ξέρετε;
- Είμαστε μέσα στο αποχωρητήριο και τ' ακούσαμε όλα.
- Είσαστε σ' αποχωρητήριο και τ' ακούσατε και δεν με χ......;
**Καθώς προχωρούν μπροστά η μάνα και η κόρη Σπανούδη (ογκωδών διαστάσεων κι αυτή) ο Γεώργιος Βλάχος (ο δημιουργός της «Καθημερινής») τις περιεργάζεται και σε μια στιγμή ρωτάει τον σύνοδό του:
- Πώς σου φαίνονται η μητέρα κι η κόρη Σπανούδη;
- ...
- Μα δεν είναι σαν η Μικρή και η Μεγάλη Αρκτος; *
ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ
«Το βιβλίο, για να μη μακρηγορούμε περισσότερο, συγκεντρώνει τα προσόντα ενός αφηγήματος ελκυστικού για έναν φιλαναγνώστη και χρήσιμου, αν όχι πολύτιμου, για το μελετητή που επιθυμεί να διεισδύσει σε μια εποχή της εθνικής μας ιστορίας και να τη δει ζωντανεμένη σ' όλη της την εικόνα». Λόγος εγκωμιαστικός της Ελλης Αλεξίου -μια και την έχω παραδίπλα- για το βιβλίο της Βασιλικής Στεφανάκη «Οσα ο χρόνος δεν έσβησε». Πρωτοκυκλοφόρησε το 1979 και ξαναβγήκε τώρα σε αναθεωρημένη έκδοση από το γιο της, γνωστό δικηγόρο, λόγιο και πολιτευτή Γιώργο Στεφανάκη (εκδ. Λιβάνη). Ενα όντως ελκυστικό, από κάθε άποψη, χρονικό.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ,
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
27/09/2008
No comments:
Post a Comment