Ο Αύγουστος και η «Μέλισσα»

Από τη ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ

Ο Αύγουστος δεν έχει ειδήσεις, συνηθίζουμε να λέμε σε μια Αθήνα που καίγεται, έρημη από κατοίκους. Ισως γι' αυτό, πολλά από όσα συμβαίνουν τα πληφορούμαστε τον Σεπτέβριο. Κάτι ανάλογο συνέβη με τον θάνατο του παραδοσιακού εκδότη βιβλίων τέχνης, του αγαπημένου σε όλους γλυκύτατου Γιώργου Ραγιά. Του ανθρώπου της «Μέλισσας».
Με καθυστέρηση μάθαμε το δυσάρεστο γεγονός, λες και φρόντισε, αυτός ο μη επικαιρικός κύριος, να σαμποτάρει έως και την «είδηση» του θανάτου του.
Εκδότης από ανάγκη, ήταν λέει εκείνη η εποχή που αντιπαθούσε το δημοσιοϋπαλληλίκι, κόβοντας το δρόμο στους μη έχοντες πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. «Ποιος να σου δώσει δουλειά; Πήραμε μια τσάντα και βγήκαμε να πουλάμε βιβλία. Από πλασιέ γίναμε εκδότες», μου είχε πει ο Γιώργος Ραγιάς σε συνέντευξη το 1997, την περίοδο όπου κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της σειράς «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών».
Είναι η κατάληξη της έκδοσης που ξεκίνησε η «Μέλισσα» το 1971, «Οι Μεγάλοι ζωγράφοι», και συνέχισε με τους «Ελληνες Ζωγράφους και Γλύπτες» το 1974 και που μας έδωσε το μοναδικό λεξικό των καλλιτεχνών που διαθέτει ο τόπος.
Περίπου 5.000 ονόματα Ελλήνων δημιουργών από τον 16ο αιώνα έως τις μέρες μας, εργασία πρωτογενής, στην οποία εργάστηκαν 80 ιστορικοί της τέχνης, ερευνώντας και αξιοποιώντας μελέτες, δημοσιεύσεις αλλά και εμπλέκοντας σύγχρονες απόψεις. Σε εκείνη τη συνέντευξη του '97 τον ρώτησα αν άξιζαν πάντα τα «σεντόνια» που γράφτηκαν για κάποιους καλλιτέχνες και αν πίστευε ότι στο μέλλον θα αναθεωρηθεί το γεγονός των δύο γραμμών που αφιερώθηκαν σε άλλους. Μου απάντησε για την επιθυμία μιας τεκμηρίωσης όσο πιο έγκυρης και πολυφωνικής, από ένα υλικό 9.000 ονομάτων που είχε συγκεντρωθεί.
Ο Γιώργος Ραγιάς ξεκίνησε τον μικρό εκδοτικό οίκο «Πήγασος» το 1954 με το 12τομο έργο του Κόκκινου «Ελληνική επανάσταση», σε μια εποχή, όπως έλεγε ο ίδιος, όπου η Αριστερά ήταν συνώνυμη με την πρόοδο. Απαραίτητη διακοπή εργασιών έγινε το 1967, με τον εκδότη εκτοπισμένο για δεύτερη φορά, έως τη μεταχουντική περίοδο όπου η «Μέλισσα» γίνεται συνώνυμο της ελληνικής βιβλιογραφίας της τέχνης. Ο ίδιος, η γυναίκα του Ειρήνη και η κόρη τους Αθηνά αργότερα είχαν την ευθύνη μιας υπόθεσης, με τα όποια λάθη και παραλείψεις, που ποτέ δεν χρηματοδοτήθηκε από το κράτος ή τους χορηγούς. Δεν θέλατε, ή δεν μπορέσατε να βρείτε, τον ρώτησα.
«Δεν το επιδιώξαμε από άποψη. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν καλλιτέχνες ζάπλουτοι ή καλλιτέχνες επιχειρηματίες. Να μας επιχορηγούν; Εμείς ούτε ένα δώρο πίνακα δεν πήραμε ποτέ. Εξάλλου, καλύπτουμε τις ανάγκες μας».
Οι ανάγκες του, όπως μου είπε τότε, αφορούσαν τη δουλειά και μόνο, δεδομένου ότι η προσωπική ζωή ήταν λιτή. Ελληνοκεντρικός, όπως έλεγε ο ίδιος, δεν διανοήθηκε ούτε μετάφραση να κάνει στο έργο «Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών», αφήνοντάς το για τον φορέα που θα έχει τη δυνατότητα. Ο Γιώργος Ραγιάς, αν και προσωπικότητα ενός άλλου χρόνου, έβλεπε τα επερχόμενα, καμάρωνε για τους νέους καλλιτέχνες που είχαν αρχίσει να διεκδικούν και ήλπιζε στις καλύτερς μέρες.
Ο ευγενής κύριος που μας αποχαιρέτησε μέσα στο κατακαλόκαιρο, έφυγε πλήρης, έχοντας καταγράψει έργα, κτήρια, μνημεία και τόπους μιας χώρας που το μεγάλο κομμάτι της χώρεσε στις εκδόσεις «Μέλισσα».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/09/2008