Ο Δάνης Κουμασίδης πάει φεστιβάλ..

Ο φίλος Δάνης Κουμασίδης από τη Θεσσαλονίκη, πήγε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, είδε ταινίες και μας έστειλε τη δική του ανταπόκριση από τη διοργάνωση...


«Από τις 11 ως τις 20 Μαρτίου έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη ένα ελπιδοφόρο συμβάν: το 13ο Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ – Εικόνες του 21ου αιώνα. Ελπιδοφόρο αφενός εξαιτίας της ποιότητας των ταινιών που παρουσιάστηκαν και αφετέρου εξαιτίας της προσέλευσης και της συμμετοχής του κοινού σε αυτές – ένα κοινό που μόνο «κοινό» δε θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς. 233 ταινίες από 52 χώρες αι αύξηση προσέλευσης που κινήθηκε γύρω στο 20%.
Ο ορισμός των ντοκυμαντερ ως ‘ταινιών τεκμηρίωσης’ αποκτά σήμερα ολοένα και μεγαλύτερη σημασία καθώς η τεκμηρίωση μπορεί πιο εύκολα και εύπεπτα να ολισθήσει στην προπαγάνδα μιας και οι κάθε είδους και μορφής εξουσίας αναζητούν πιο έμμεσους, υπόρρητους τρόπους για να επιβάλλουν τα «μηνύματά» τους. Υπ’ αυτή την έννοια το ντοκυμαντερ σήμερα έχει μια ακόμη δυσκολότερη αποστολή, να υπερβεί δηλαδή τη στείρα προπαγάνδα των παλαιοτέρων εποχών, όψεις της οποίας σήμερα μοιάζουν κωμικές – είδαμε για παράδειγμα τα προπαγανδιστικά βίντεο του Ισραήλ με σκοπό να πείσουν για την κυριότητά του επί τον πορτοκαλιών της Γιάφα ή τις προσπάθειες του Σοβιετικού κράτους να πείσει για την ανάπτυξη της γυναικείας χειραφέτησης στο εσωτερικό του.

Ορισμένες από τις κορυφαίες στιγμές του φεστιβάλ:
Γιάφα, ο μηχανισμός του πορτοκαλιού (Jaffa, the Orange’s clockwork)
του Eyal Sivan
(88 λεπτά, 2009, συμπαραγωγή Ισραήλ, Γαλλίας, Βελγίου, και Γερμανίας)
Τα παγκοσμίως γνωστά και δημοφιλή πορτοκάλια της Γιάφα –προαστίου του Τελ-Αβίβ- ως επίδικο μιας σύγκρουσης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων όχι μόνο για την ιδιοκτησία αλλά κυρίως για την ευρύτερη χρήση τους. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μορφή άσκησης πάνω σε ζητήματα κοινωνιο-αγροτικής οικονομίας και στο βάθος βιολογίας. Η ιστορία της καλλιέργειας του πορτοκαλιού αποκαλύπτει μια παρελθοντική σχετικά αρμονικότερη συνύπαρξη των δυο κοινοτήτων αλλά στη συνέχεια έναν άνισο ανταγωνισμό μηχανισμών προπαγάνδας επί της κυριότητας του. Μια διαμάχη οικονομική που εν τέλει αναδεικνύει εξαιρετικά ισχυρές όψεις του συμβολικού. Μια οικονομική πηγή για τους Ισραηλινούς, μια χαμένη ευκαιρία για τους Παλαιστινίους… Πολύ καλή η δουλειά του –παρόντα στο φεστιβάλ- σκηνοθέτη, κυρίως στο επίπεδο άντλησης και διερεύνησης του αρχειακού υλικού. Θα μπορούσε η διάρκειά του να είναι λίγο μικρότερη.
Οργισμένος Δεκέμβρης
Των Άκη Κερσανίδη, Χρύσας Τζελέπη
(63 λεπτά, 2010)
Τα γεγονότα, ή η εξέγερση, του Δεκέμβρη του 2008 προξένησαν παγκόσμιο ενδιαφέρον, δημιούργησαν νέα –προς ώρας αναπάντητα- ερωτήματα και προκάλεσαν την εμφάνιση νέων θεωρητικών επεξεργασιών, όπως αυτή του Mike Davis που ομιλεί περί σύγχρονων ‘τυφλών’ εξεγέρσεων στον Δυτικό κόσμο. Πέραν όμως αυτών, ανέδειξε και νέα πολιτικά υποκείμενα, όχι ακριβώς με τη μορφή που είχαμε συνηθίσει ως τώρα. Το ντοκυμαντέρ ακολουθεί το χρονικό των γεγονότων των 3 εκείνων εβδομάδων (εντοπισμένα στο χωρικό πεδίο της Θεσσαλονίκης) αλλά και τα συνεπακόλουθα ερωτήματα που κλόνισαν τις βεβαιότητές μας. Σημαντική λεπτομέρεια: πέραν του σκηνοθετικού διδύμου, στην πραγματοποίηση του ντοκυμαντερ συνέβαλαν με παροχή υλικού πλήθος ανθρώπων. Πρόκειται άραγε για μια νέα μορφή δόμησης των ταινιών που ακολουθεί το πνεύμα των νέων μορφών πολιτικής (ή αντί-πολιτικής κατ’ άλλους) έκφρασης;
Η έρημος της απαγορευμένης τέχνης (The dessert of Forbidden Art)
των Amanda Pope – Tchavdar Georgiev
(80 λεπτά, Ρωσία-Ουζμπεκιστάν Ηνωμένες Πολιτείες)
Κατ’ εμέ η συγκλονιστικότερη στιγμή του φεστιβάλ. Που μπορεί να οδηγήσει το πάθος ενός ανθρώπου για τη τέχνη, και δη την απαγορευμένη, λογοκριμένη τέχνη; Στην περισυλλογή 40.00 περίπου έργων τέχνης, και στο σημαντικότερο μουσείο της ρωσικής τέχνης του 20ου αιώνα! Ο Ιγκόρ Σαβίτσκι, κάτω από τη μύτη της ΚGB και ενίοτε με κρατικά χρήματα που εμφανιζόταν να πηγαίνουν σε άλλους σκοπούς, έστησε ένα μουσείο στην πόλη Νούκους του φτωχού Καρακαλπακιστάν, επαρχίας του Ουζμπεκιστάν 2.500 χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα, συλλέγοντας και σώζοντας τα έργα αντιφρονούντων, ομοφιλοφύλων και παραγκωνισμένων καλλιτεχνών της ΕΣΣΔ – η ιστορία θυμίζει λίγο την αντίστοιχη της συλλογής Κωστάκη. Το ντοκυμαντέρ αφηγείται την ιστορία και τις ακαταπόνητες προσπάθειες του σε πρώτο πρόσωπο με τη φωνή του Μπεν Κίνγκσλι και παραθέτοντας τις μαρτυρίες των παιδιών ορισμένων καλλιτεχνών τα έργα των οποίων σώθηκαν. Ο Ιγκόρ Σαβίτσκι πέθανε έχοντας δώσει ότι είχε και δεν είχε προς ενίσχυση της συλλογής και με κατεστραμμένους πνεύμονες εξαιτίας της φορμόλης που χρησιμοποιούσε για τη συντήρηση των έργων καθώς ήταν η πιο οικονομική λύση. Σήμερα, το πάμφτωχο μουσείο και η διευθύντριά του αρνούνται να πουλήσουν οποιοδήποτε έργο παρότι δεν έχουν τα οικονομικά μέσα ούτε για να εκθέσουν το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής. Άκρατος ιδεαλισμός σε εποχή οικονομικής βαρβαρότητας; Η τέχνη έχει πάντα απαντήσεις…
Το όνομά της είναι Σαμπίν (Elle s’ appelle Sabine – Sandrine Bonnaire)
(85 λεπτά, Γαλλία, 2007)
Απαιτείται ιδιαίτερη τόλμη κα δύναμη για να καταγράφεις και να συνδράμεις την αυτιστική αδερφή σου, πόσο μάλλον εάν είσαι γνωστή ηθοποιός… H Σαντρίν Μποναίρ το έκανε για πάρα πολλά χρόνια. Το αποτέλεσμα; Μια χαρακτηρογραφία μιας δύσκολης μα προικισμένης προσωπικότητας αλλά και η κατάδειξη της αποτυχίας των θεραπευτικών – επί της ουσίας «σωφρονιστικών»- θεσμών.

Ε.Χ. Γονατάς (Μιχάλης Λυκούδης)
(41 λεπτά, Ελλάδα, 2010)
Η ομάδα openlit.gr από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο μας προσέφερε αυτό το εξαιρετικό μίνι πορτραίτο που σκοπό είχε τον εκπαιδευτικό πειραματισμό σχετικά με τη διδακτική της λογοτεχνίας, εν τούτοις «στέκεται» άνετα στα μάτια οποιουδήποτε θεατή. O Eπαμεινώνδας Γονατάς (1924-2006) υπήρξε σημαντική μορφή των ελληνικών γραμμάτων. Συνοδοιπόρος μεγάλων μορφών της ελληνικής ποίησης (Εγγονόπουλος, Σαχτούρης, Καχτίστης) και περισσότερο απ’ όλους φίλος με τον Παπαδίτσα με τον οποίο εξέδωσαν το βραχύβιο λογοτεχνικό περιοδικό Πρώτη Ύλη. Το θεωρητικό ζήτημα που ανακύπτει με το έργο του Γονατά είναι κυρίως η δυσκολία ταξινόμησης του σε κάποιο ρεύμα. Στο ντοκυμαντέρ, επί παραδείγματι, ο σημαντικός κριτικός και ποιητής Γιάννης Δάλλας τον κατατάσσει πολύ κοντά σε κάτι αντίστοιχο της εξπρεσσιονιστικής φόρμας ενώ η ίδια συζήτηση έλαβε χώρα και σχετικά με τις υπερρεαλιστικές του επιρροές. Σημαντικό είναι και το μεταφραστικό έργο του συγγραφέα (Πόρτσια, Γκολ, Λίχτενμπεργκ και Φλομπέρ – τον οποίο θεωρεί και μεγάλο του «δάσκαλο») Στην ταινία εμφανίζεται και ο ίδιος ο Γονατάς, σε αποσπάσματα από την εκπομπή της ετ1 Παρασκήνιο. Μακάρι από τα ελληνικά πανεπιστήμια να προκύπτουν κι άλλες τέτοιες ερευνητικές εργασίες και ασφαλώς να τους παρέχονται περισσότερα μέσα. Μια φράση από την ταινία: «Η λογοτεχνία είναι συνενοχή και αλληλεγγύη».
Το ντοκυμαντέρ δεν είναι μόνο παροχή πληροφορίας, δηλαδή ένα είδος εκπαιδευτικής τηλεόρασης προοριζόμενο για την μικρή οθόνη ή για το ιντερνετ. Απαιτείται αδιαμφισβήτητα να διέπεται από κανόνες αισθητικής… Είναι αξιέπαινο το γεγονός πως το φεστιβάλ ντοκυμαντερ έχει κατορθώσει να καθιερωθεί στη συνείδηση του κοινού και να έχει ένα ‘καλό’ όνομα στο εξωτερικό. Μένουν τα ουσιαστικότερα βήματα της αποδοχής του από την κοινωνία στο επίπεδο των fiction films.»

Δάνης Κουμασίδης
αναδ:cinepivates.blogspot.com