“…«Ντούκου ντούκου η γραφομηχανή, φαίνεται εμπνέει το ντούκου ντούκου», την πείραζε ο Νικόλας Άσιμος. Κι ας ήξερε πως κι η Κατερίνα Κροκανθρώπους αναζητούσε. Αλλά κι εκείνη τον προειδοποιούσε: «Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια. Στο μυαλό είν` ο στόχος, το νου σου, ε;»«Πρέζες υπάρχουν πολλές, αλλά η ηρωίνη σκοτώνει», της τραγουδούσε ο Παύλος Σιδηρόπουλος και η Κατερίνα έδειχνε να συμφωνεί: «Μιλάω για την ηρωίνη γιατί αποδεκάτισε τα παιδιά»…”
Συνήθως δεν θέλω να μιλώ γι` ανθρώπους σαν κι αυτούς. Τι να πει άλλωστε κανείς και να μη νιώσει άβολα με τον ίδιο του τον εαυτό; Όμως, μόλις διάβασα ένα βιβλίο γραμμένο για την Κατερίνα Γώγου που, κατά κάποιον τρόπο, ήρθε και με βρήκε μόνο του, ακριβώς λίγες μέρες μετά την έκδοσή του.
Το βιβλίο τιτλοφορείται: «Κατερίνα Γώγου: Έρωτας Θανάτου» και πρόκειται για μια διασκευή τμήματος της διατριβής της Αγάπης Βιργινίας Σπυράτου. Η συγγραφέας, αφού προσδιορίζει το χρονικό και γεωγραφικό πλαίσιο μέσα στο οποίο η Γώγου μεγάλωσε, έζησε και έδρασε, λαμβάνοντας υπ` όψην τις πολιτικές συνθήκες και τις κοινωνικές επιδράσεις, καταφέρνει να ερμηνεύσει και να φωτίσει αρκετές άγνωστες πτυχές τόσο του έργου της όσο και της ίδιας, της προσωπικότητάς της, του ψυχισμού της, της κατάληξής της.
Πέρα από τα στοιχεία που δίνονται συγκεκριμένα για τη ζωή και το έργο της Γώγου, μέσα από τη μελέτη αυτή γίνεται έκδηλο το πώς το σύστημα χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να εξοντώσει ό,τι θεωρεί απειλή για το ίδιο, για να απομακρύνει και να ισοπεδώσει κάθε τι ασυμβίβαστο, προοδευτικό και ανθρώπινο. Δύο βασικές τακτικές φαίνονται να υπερισχύουν. Είτε προσπαθεί να σε αφομοιώσει, να σε ρίξει στα δίχτυα του καταναλωτισμού, να σε εθίσει «στο φτηνό, στο εύχρηστο και στο εφήμερο», να σ` οδηγήσει ν` ανταλλάξεις τις επαναστατικές σου ιδέες με τη μικροαστική άνεση, είτε σε περιθωριοποιεί.
Από την εισαγωγή (Γιάννης Δεληγιάννης):
«…Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 στην πολιτική και στο πεδίο της κουλτούρας η υπέρβαση του εφικτού υπήρξε το στρατηγικό όραμα της νεολαίας…
Ο πολιτικός ριζοσπαστισμός της νεολαίας, που υπήρχε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70, είτε συρρικνώθηκε είτε απορροφήθηκε από την κυρίαρχη ιδεολογία…
Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αφομοιώσουν και ν` αποδεχτούν το ιδεολογικό vertigo μιας ολόκληρης γενιάς είτε περιχαρακώνονται σε μία αξιοπρεπή μοναχικότητα είτε συνεχίζουν ένα contra tempo πολιτικό ριζοσπαστισμό κυρίως στο χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και του αναρχισμού. Στο πεδίο της κουλτούρας η αντίσταση στο φτηνό, το χυδαίο και το εύκολο καθίσταται ένας δυσκολοδιάβατος μοναχικός δρόμος, που συχνά πολλαπλασιάζει τα εσωτερικά αδιέξοδα και κονιορτοποιεί την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων. Ο Νικόλας Άσιμος, η Κατερίνα Γώγου, ο Παύλος Σιδηρόπουλος είναι από αυτούς που δεν μπορούν ν` απεμπολήσουν τις αξίες τους και γι` αυτό παραδέρνουν…»
Φαίνεται πως δεν υπάρχει χρυσή τομή. Αν αντισταθείς και θες να παραμείνεις πιστός στις αρχές σου, χωρίς κανέναν συμβιβασμό στην αξιοπρέπεια και τα όνειρά σου ή, ακόμα περισσότερο, να αγωνιστείς για έναν κόσμο καλύτερο για όλους, δεν υπάρχει σωτηρία. Το σύστημα αυτό θα σε καταπιεί. Θα σ` εξοντώσει.
Κοίτα πώς χάνονται οι δρόμοι μες στους ανθρώπους…
Τα περίπτερα πώς κρυώνουνε απ` τις βρεμένες εφημερίδες
Ο ουρανός πώς τρυπιέται στα καλώδια
Και το τέλος της θάλασσας από το βάρος των πλοίων
Πόσο λυπημένες είναι οι ξεχασμένες ομπρέλες
στο τελευταίο δρομολόγιο
και το λάθος εκείνου που κατέβηκε στην πιο πριν στάση
Τα αφημένα ρούχα στο καθαριστήριο
και τη ντροπή σου
ύστερα από δύο χρόνια που βρήκες λεφτά
πώς να τα ζητήσεις
Πώς τσούκου τσούκου
αργά μεθοδικά
μας αλλοιώνουνε
να καθορίζουμε τη στάση μας στη ζωή
από το στυλ της καρέκλας…
(Από τη συλλογή ΙΔΙΩΝΥΜΟ)
Απ` το βιβλίο:
«…η Γώγου ασκούσε μέσα από το έργο της δριμεία κριτική στον καπιταλισμό και σε κάθε εξουσία, ενώ η ποίησή της γίνεται εσωστρεφής μόνο στις τελευταίες της συλλογές, όπου όμως, ακόμα και τότε, το ποιητικό Εγώ είναι πέρα για πέρα πολιτικοποιημένο. Η αυτοκαταστροφή έχει άμεση σχέση με την οικονομική εξαθλίωση και τη μοναξιά ως κοινωνικά φαινόμενα. Η Γώγου αντιλαμβάνεται όλες τις διαστάσεις της ζωής ως πολιτική και αρνείται να εγκαταλείψει την οργή της ή να συμβιβαστεί. Ήταν ανένδοτη και δεν μπορούσε να υποφέρει τον πόνο και την αθλιότητα του καπιταλισμού…
…Η Γώγου δεν είχε την πολυτέλεια να περιοριστεί σε μια χιουμοριστική αντιπαράθεση με την κοινωνία. Δεν υπέφερε από πλήξη ή από μποντλερικό spleen, αλλά από την κρατική εξουσία και την αστυνομοκρατία, από το σεξισμό και την αλλοτρίωση που προκαλεί ο καταναλωτισμός, από την προδοσία των παλιών συντρόφων…
…Υπάρχουν περιπτώσεις που όσο πιο έντονη είναι η τάση να ζει κανείς και να επιθυμεί, τόσο πιο ενεργή γίνεται η δύναμη της αυτοκαταστροφής. Όσο πιο πολύ επιθυμεί κανείς την επικοινωνία με τον άλλον τόσο πιο αβάσταχτο είναι το αίσθημα της μοναξιάς και της αποξένωσης. Όσο μεγαλύτερη γίνεται η προσδοκία να υπάρχει ενεργητικά τόσο περισσότερο βασανιστική είναι η αποδοχή ότι ο θάνατος μπορεί ανά πάσα στιγμή να καθορίσει το τέλος…»
Το βιβλίο περιέχει σύντομα βιογραφικά στοιχεία, τη βιβλιογραφία της Γώγου, τις ταινίες στις οποίες πήρε μέρος και αναλύσεις σε κάποια ποιήματά της. Περιλαμβάνει επίσης ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Εγώ δεν θα ταράξω με δικά μου λόγια ούτε την ίδια τη Γώγου ούτε το έργο της. Θα πω μόνο ότι γεννήθηκε την 1 Ιουνίου του 1940 και έφυγε, αφού δεν άντεξε να συμβιβαστεί μα ούτε και να παλεύει αιωνίως μόνη, στις 3 Οκτώβρη του 1993 από υπερβολική δόση αλκοόλ και χαπιών. Όποιος ενδιαφέρεται, στο βιβλίο αυτό θα βρει ίσως περισσότερα απ` όσα ψάχνει.
Το παρακάτω ποίημα είναι αυτό με το οποίο εγώ γνώρισα την πραγματική Κατερίνα Γώγου (πολύ διαφορετική απ` αυτήν που γνώριζα ως τότε στις παλιές ελληνικές ταινίες) όταν η ζωγράφος-καθηγήτρια που είχα στο γυμνάσιο μας έβαλε να το ακούσουμε σε μία συγκλονιστική απαγγελία από την ίδια τη Γώγου (δίσκος: «Στο Δρόμο» σε μουσική του Κυριάκου Σφέτσα, για την ταινία του Π. Τάσσιου «Παραγγελιά») και μετά να ζωγραφίσουμε. (Πολύ προοδευτική κίνηση κι αυτή, ε; Αναρωτιέμαι αν η κοπέλα αυτή συνέχισε να διδάσκει και για πόσο… Τους ξέφυγε, η άτιμη!)
Εννοείται ότι σ` εκείνα τα χρόνια, μία τέτοια εμπειρία ακρόασης, δεν θα μπορούσε να μην γράψει μέσα μου. Κι είναι γι`αυτό που παραθέτω το συγκεκριμένο ποίημα της Γώγου κι όχι κάποιο άλλο:
Θα ρθει καιρός που θ` αλλάξουν τα πράγματα.
Να το θυμάσαι Μαρία.
Θυμάσαι Μαρία στα διαλείμματα εκείνο το παιχνίδι
πού τρέχαμε κρατώντας τη σκυτάλη
-μη βλέπεις εμένα- μην κλαις. Εσύ είσ` η ελπίδα
Άκου θάρθει καιρός
που τα παιδιά θα διαλέγουνε γονιούς
δε θα βγαίνουν στην τύχη
Δε θα υπάρχουνε πόρτες κλειστές
με γυρμένους απ` έξω
Και τη δουλειά θα τη διαλέγουμε
Δε θα μαστε άλογα να μας κοιτάνε στα δόντια.
Οι άνθρωποι – σκέψου!- θα μιλάνε με χρώματα
κι άλλοι με νότες
Να φυλάξεις μοναχά
σε μια μεγάλη φιάλη με νερό
λέξεις κι έννοιες σαν κι αυτές
απροσάρμοστοι-καταπίεση-μοναξιά-τιμή-κέρδος-εξευτελισμός
για το μάθημα της ιστορίας.
Είναι Μαρία – δε θέλω να λέω ψέματα –
δύσκολοι καιροί.
Και θάρθουνε κι άλλοι.
Δεν ξέρω – μην περιμένεις κι από μένα πολλά –
τόσα έζησα τόσα έμαθα τόσα λέω
κι απ` όσα διάβασα ένα κρατάω καλά:
«Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος».
Θα την αλλάξουμε τη ζωή!
Παρ` όλα αυτά Μαρία.
Από την ποιητική συλλογή της Κατερίνας Γώγου: ΙΔΙΩΝΥΜΟ
(Εκδόσεις Καστανιώτη)
Το βιβλίο της ΑΓΑΠΗΣ ΒΙΡΓΙΝΙΑΣ ΣΠΥΡΑΤΟΥ: «ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΩΓΟΥ: ΕΡΩΤΑΣ ΘΑΝΑΤΟΥ» Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΕΛΑΓΟΣ.
8 comments:
Χαίρομαι πολύ που ασχολείστε με την ποίηση της Κατερίνας Γώγου ΄. Είναι ποίηση ανατρεπτική , πρωτοποριακή και ασυμβίβαστη , όπως ασυμβίβαστη και γενναία ήταν και η ίδια η ποιήτρια. Ανήκει στην ομάδα των καταραμένων ποιητών και ίσως αυτό το είδος δημιουργών να μας δίνει και τα πιο δυνατά έργα.
Όσο για τον Τόλη Νικηφόρου , τον ευχαριστώ που υπεραπίζεται την μανιάτικη ιδιότητά μου κι ελπίζω να δεχτεί να μας παρουσιάσει την ανθολογία μετά τις εκλογές.
ΣΧΟΛΙΟ 1:Νομίζω πως βρήκαμε το επόμενο βιβλίο για συζήτηση στη λέσχη?Υπόσχομαι να φέρω τις πρώτες εκδόσεις όλων των ποιητικών της συλλογών τις οποίες με ευλάβεια φυλάω από τα φοιτητικά χρόνια
ΣΧΟΛΙΟ 2:Με χαρά διαπίστωσα ότι η Κ.Καριζώνη παρακολουθεί το ιστολόγιο της λέσχης.
Οι προτάσεις είναι δύο:
*πρόσκληση να μας γνωρίσει από κοντά όλους της λέσχης ανάγνωσης
*επιθυμία να παρουσιάσουμε στη βιβλιοθήκη "Το μεγάλο Αλγέρι",τον προσεχή χειμώνα
Kaτερίνα και Λένα, γεια σας. Μόλις τώρα είδα τα σχόλια σας. Χαίρομαι που παρακολουθείς και την ανθολογία στο Τρανσλάτουμ, Κατερίνα. Γίνεται μια επίπονη και φιλότιμη προσπάθεια από τη Bίκυ Παπαπροδρόμου, με τη βοήθεια μου, για μια όσο το δυνατόν πιο έντιμη και αντιπροσωπευτική ανθολογία των ποιητών της Θεσσαλονίκης. Έχει πολλή δουλειά ακόμη. Μου λείπουν όμως αρκετές ποιητικές συλλογές σου. Ίσως η Λένα να μπορούσε να μου τις δανείσει.
Όσο για το Θηλυκό Πρόσωπο της Ποίησης στη Θεσσαλονίκη, χαρά και τιμή μου θα είναι να παρουσιάσω την ανθολογία μετά τις εκλογές. Μόνο να με ειδοποιήσεις εγκαίρως για να προετοιμαστώ.
Λένα, το σκέφτηκες καλά για το Μεγάλο Αλγέρι; Μανιάτισσα είναι αυτή, μην πούμε κανένα λάθος και παρεξηγηθεί.
Όσο για την Κατερίνα Γώγου, τι να πω; Θα μπορούσα να την είχα αγαπήσει. Ή, μάλλον, την αγαπώ.
Εννοείται πως όσες ποιητικές συλλογές της Κατερίνας βρίσκονται στα ράφια μας Τόλη,είναι στη διάθεσή σου.Επίσης μπορώ να σε βοηθήσω και με υλικό από άλλες βιβλιοθήκες του Δήμου,αρκεί να με ενημερώσεις λίγες μέρες πριν.
Το "Μεγάλο Αλγέρι" το βρήκα εξόχως γοητευτικό κι ελπίζω πως η Κατερίνα θα σταθεί επιεικής με τα λάθη μας.
Λένα , σ΄ευχαριστώ πολύ για την υποστήριξη. Είμαι στη διάθεσή σας και για να γνωριστούμε αλλά και για να παρουσιάσουμε το "Μεγάλο Αλγέρι", όποτε θέλετε ή για οποιαδήποτε άλλη συνεργασία .
Κατερίνα,σ'ευχαριστώ για την ανταπόκριση.Είσαι ήδη καλεσμένη στην προσεχή συνάντηση της λέσχης-για να τα πούμε-εφ'όσον έχεις το βράδυ σου ελεύθερο.Θα βρεθούμε την Κυριακή 23/09/2007,μετά τις 8,στο πατάρι της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ανω Τούμπας,Λαμπράκη 187.Για οτιδήποτε χρειαστείς,τηλ.6932764251 και 2310950370
Μπράβο σου Φένια για το post!
Είναι πολύ σημαντικό να θυμάσαι ανθρώπους όπως η Γώγου και να μπορείς να γράφεις για την αλήθεια τους χωρίς να καπηλεύεσαι την αγριεμένη και ασυμβίβαστη ψύχη και ποίησή τους...
Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΨΗΦΟΦΟΡΩΝ!
Η λαχτάρα για τις απολαύσεις της βρεφικής ηλικίας εξακολουθεί να παραμένει δυνατή στον ψυχισμό ενός ενήλικου ψηφοφόρου.Μπορεί ο ψηφοφόρος να μεγαλώνει και να αποκτά μια καλύτερη και πληρέστερη εικόνα της πραγματικότητας που τον περιβάλλει, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως αποδεσμεύεται από τις βρεφικές φαντασιώσεις, τις επιθυμίες και τα άγχη. Όλα αυτά συνεχίζουν να υπάρχουν και επηρεάζουν τη συναισθηματική του ζωή και κατ'επέκταση τον τρόπο πρόσληψης της πραγματικότητας.
Για τους περισσότερους η ώθηση για επανόρθωση δεν είναι τόσο ισχυρή για να φτάσουν στην πολυπόθητη απαρτίωση. Έτσι,μάλλον, μπορεί να εξηγηθεί γιατί γινόμαστε συνεχώς μάρτυρες επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών που δεν μας τιμούν ως ψηφοφόρους.Δεν έχετε παρά να απομονώσετε κάποιες γενικευμένες συμπεριφορές. Τι θα λέγατε για την καθημερινή μουρμούρα και τις βρισιές των ψηφοφόρων που όταν φτάνουν στην κάλπη τα ξεχνούν όλα και επιδοκιμάζουν με την ψήφο τους τις πολιτικές επιλογές ενός κόμματος; Πώς να εξηγηθεί αυτή η αμφιθυμική συμπεριφορά τους; Ασφαλώς και δεν θέλω να κάνω το ψυχογράφημα του ψηφοφόρου, αλλά αληθινά προβληματίζομαι για τις επιλογές του εκλογικού σώματος. Με ποιά κριτήρια επιλέγουμε όλους αυτούς που θα μας κυβερνήσουν; Γιατί συνεχίζουμε να συντηρούμε δυο κόμματα εξουσίας; Γιατί εκλαμβάνουμε ως τρομερό δίλημμα τις αυτοδύναμες κυβερνήσεις ή την ακυβερνησία; Γιατί δεν εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας; Τι μας σπρώχνει να υπακούμε κάθε φορά στην προπαγάνδα των ΜΜΕ; Γιατί ανεχόμαστε ως πολίτες αυτής της χώρας την αλλαζονική άσκηση της εξουσίας; Μήπως κατά βάθος μια τέτοια άσκηση της εξουσίας είναι συμβατή με τη δική μας αλλαζονία; Θα ήταν παρακινδυνευμένο να ισχυριστούμε πως τα δικά μας αισθήματα παντοδυναμίας βρίσκουν διέξοδο και έκφραση μέσα από παντοδύναμες κυβερνήσεις; Μήπως λειτουργούμε σαν οπαδοί που έχουν την ανάγκη να ταυτιστούν με ισχυρές πολιτικές ηγεσίες και όχι με μικρής εμβέλειας κόμματα; Ακόμα, γιατί τόσα χρόνια γινόμαστε επαίτες που ζητιανεύουν όλα αυτά που δικαιούνται; Αυτή είναι η αξιοπρέπειά μας; Τι είναι αυτό που μας κάνει να είμαστε τόσο επιρρεπείς στα δωράκια της εξουσίας; Μήπως νιώθουμε ανακούφιση για εκείνες τις ενοχές για τις οποίες δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε την προέλευσή τους; Γιατί είμαστε εξουσιομανείς; Τι στ'αλήθεια προσπαθούμε να ξορκίσουμε κατακτώντας το δικαίωμα να εξουσιάζουμε τους συνανθρώπους μας; Γιατί αυτοεξευτελιζόμαστε και έχουμε χαμηλά αισθήματα αυτοεκτίμησης; Γιατί δείχνουμε να πάσχουμε από μια διάθεση αυτοτιμωρίας και γιατί εκλέγουμε τους καλύτερους τυράννους και όχι αυτούς που θα βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής μας; Και γιατί έχουμε αυτό το βλέμμα που συγχωνεύει τα πάντα; Είμαστε όλοι ίδιοι αλλά, δυστυχώς για εσάς, δεν είμαστε όλοι ίδιοι.Αυτοί που παλεύουν στη ζωή τους για να αναπνέουν μακριά από την μπόχα της μάζας το ξέρουν και απαγορεύουν στον οποιονδήποτε να τους απαξιώνει.
Όλο αυτό το πολιτικό παιχνίδι, πια, κατάντησε ένα αυτοσχέδιο και κακόγουστο πανηγυράκι.Τα κόμματα εξουσίας, με τη συνενοχή των μικρών κομμάτων, εξέθρεψαν τα πιο άγρια ένστικτα των ψηφοφόρων. Καμιά πολιτική δύναμη δεν έθεσε σαν άμεση προτεραιότητά της το θέμα της ψυχικής υγείας του κόσμου. Όλες οι πολιτικές δυνάμεις δήλωναν αναρμόδιες. Η ευθύνη στρογγυλοκαθόταν στο κρεβάτι του ψυχαναλυτή ή την αναλάμβαναν, σε πιο βαριές περιπτώσεις, οι ψυχίατροι! Έτσι, όμως, εξέφραζαν μια άρνηση να αποδεχτούν πως αποτελούσαν φορείς κοινωνικοποίησης μαζί με την οικογένεια, το στρατό, την παιδεία, την εκκλησία και όλους τους επίσημους θεσμούς. Καλλιέργησαν το μίσος για τους αντιπάλους. Τους χώρισαν σε στρατόπεδα και τους φανάτισαν στο έπακρο. Τους κράτησαν ημιμαθείς και τους παραμύθιασαν με τους σύγχρονους μύθους της "προόδου" και της "ανάπτυξης". Τους έκαναν μέσα σε μια νύχτα τζογαδόρους στο χρηματιστήριο και τους τύφλωσαν με το ηλίθιο θεάμα της Ολυμπιάδας. Επέτρεψαν στους εργολάβους και τους επιχειρηματίες να αλωνίζουν. Πρόσφεραν άσυλο στα λαμόγια, τους σαλιογλύφτες και τους ανίκανους. Έφτασαν στα όρια των ανοχών και των αντοχών αυτούς που υπηρετούσαν την Παιδεία και την Υγεία.΄Εκαναν τον κόσμο να παραμιλάει με τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας και τον γέμισαν με πιστωτικές κάρτες και δάνεια. Του έκλεισαν το μάτι πως οι επιθυμίες του είναι απεριόριστες και έτσι τον παρέδωσαν μια ώρα αρχύτερα στα παραισθησιογόνα, το αλκοόλ και τα ψυχοφάρμακα. Έκαναν τους πολίτες αυτής της χώρας να στέκονται σούζα στα γαβγίσματα των κομματόσκυλων! Ρούφηξαν ως το μεδούλι τον πόνο, το αίμα και τον ιδρώτα των χρημάτων τους στα ασφαλιστικά ταμεία. Τους διέλυσαν κάθε ελπίδα για ένα κράτος πρόνοιας και τους παρέδωσαν καμένη γη! Τους έκαναν να νιώθουν ηττοπαθείς και ηδονίζονταν να τους βλέπουν με σκυμμένα κεφάλια.
Όχι, κανένα κόμμα που θα καταλάβει την εξουσία δεν θα ενδιαφερθεί αληθινά για τον ψυχισμό και τα τραύματα του λαού. Αυτά θα πρέπει να τα περιθάλψει η ποίηση. Όταν ο Άρης Αλεξάνδρου λέει πως ανήκει στο "ανύπαρκτο κόμμα των ποιητών" είναι ένας ενήλικος που εκστομίζει έναν βαθύτατα πολιτικό λόγο.
Τα κιτάπια μου λένε πως θα παραμείνουμε βρέφη και μετά τις εκλογές...
Post a Comment